Araştırmcı-Yazar Aslı Deren Kuvaneli, 'Türkiye Ekonomisi'nde Coğrafi İşaretler ve Kalkınmadaki Rolü' başlıklı bir çalışma kaleme aldı. 

Bu ilginç çalışmayı, özet metin derlemesi olarak siz kıymetil takipçilerimize sunuyoruz:

'Türkiye, Eirne'den Ardahan'a; Muğla'dan Siirt'e kadar muhteşem bir coğrafya olmasının yanı sıra, müthiş bir zenginlk kaynağı ürünlerle bilinen ama bilinirliğini paraya dönüştüremeyen bir ülke...

Bir yöreye has ürünün tescillenmesi anlamna gelen 'Coğrafi İşaret' konusunda, o kadar kısır ve tembeliz ki; yakın zamanda az kaldı birçok  yerli ve bize has ürün kaptırıyorduk yabancılara...

Fransa'da, 321 coğrafi ürün var, 177'si peynir, zaten Fransa'da coğrafi ürünolarak toplasan 500 ürün dahi yok. Keza İtalya'da 211 coğrafi işaretli ürün var, bunun da 110'u süt ürünü, 14'ü şarap... Hollanda'nın 101 coğrafi işaetli ürünün de 88'i peynir... 

Oysa Türkiye'de, bilinen 2 bin 770 coğraf işaret hak eden ürün var. Ama sadece 187'si tescil almış...

Marmara Bölgesi'nde 122, Ege'de 212, Akdeniz Bölgesi'nde 224, İç Anadolu'da 302, Karadeniz Bölgesi'nde 477, Doğu Anadolu'da 550, Güneydoğu Anadolu'daise 811 coğrafi ürün hak eden yöresel zenginlik var...

Bakın binlerce üründen sadece hangileri coğrafi işaret almış:

Adana Kebabı, Adapazarı Dartılı Keşkek, Adapazarı Islama Köftesi, Afyon Kaymağı, Afyon Pastırması, Afyon Mermeri, Afyon Sucuğu, Akhisar Domat Zeytini, Akhisar Uslu Zeytini, Akkuş Şeker Fasulye, Akçaabat Köfte, Akşehir Kirazı, Anamur Muzu, Andırın Tirşiği, Antakya Künefesi, Antep Baklavası, Antep Fıstığı, Arapgir Köhnü Üzümü, Aydın Kestanesi, Aydın Zeytinyağı, Aydın İnciri,  Bafra Pidesi, Balıkesir Höşmenimi, Bartın İşi Tel Kırma, Bayat Kilimi, Bayramiç Beyazı, Bergama Halısı, Bergama Kozalak Çam Fıstığı, Beypazarı Kurusu, Boyabat Çemberi, Bodrum Mandalinası, Bozdağ Kestane Şekeri, Burdur Ceviz Ezmesi, Burdur Şiş Köfte, Bünyan El Halısı, Damal Bebbeği, Denizli Traverteni, Develi Cıvıklısı,  Denizli Leblebisi, Devrek Bastonu, Diyarbakır Karpuzu, Döşemaltı El Halısı, Diyarbasır Örgü Peyniri, Edirne Körfez Zeytinyağı, Edirne Peyniri, Edremit Çizık Zeytini, Edirne Tava Yaprak Ciğer, Efali Çemberi, Ege  Pamuğu, Ege Sultan Üzümü, Elazığ Öküzgözü Üzümü, Ege İnciri, Erzurum Civili, Erzurum Kadayıf Dolması, Erzincan Bakır İşi, Eskişehir Lületaşı, Erzincan Tulumu, Eskiehir Çibörek, Eşme Yörük Kilimi, Ezine Peyniri, Gaziantep Bakır İşi, Finike Portakalı, Antep Sedef İşi, Geleneksel Türk Ahududu Likörü, Geleneksel Türk  Gül Likörü, Geleneksel Türk  Kayısı Likörü, Geleneksel Türk  Vişne Likörü, Geleneksel Türk  Çilek Likörü, Gemlik Atı, Gemlik Zeytini, Gömen İgne Oyası, Gördeş Halısı, Görence Nazar Boncuğu, Gümüşhane Dut Pestili, Gümüşhane  Kömesi, Güneşege Zeytinyağı, Giresun Tombul Fındığı, Hellim Peyniri, Hereke Yün Halısı, Hereke El Halısı, Isparta Gülü, Jiran Kilimi, Kadıhan Tahinli Pidesi, Kale Biberi, Kalecik Karası, Kangal Balıklı Kaplıcası, Kangal Koyunu, Karamürsel El Sepeti, Karnavas Dut Pekmezi, Kars Halısı, Kars Çoban Köpeği, Kars Kaşarı, Kayseri  Halısı, Kayseri Sucuğu, Kayseri Pastırması, Keşan Satır Eti, Kemalpaşa Tatlısı, Karkağaç Kavunu, Konya Etli Düğün Pilavı, Kula El Halısı, Kütahya Çinisi, Malatya Kayısısı, Kilis Katmeri, Maraş Burma Bileziği, Maraş Halısı, Maraş Biberi, Mardin Kaburga Dolması, Mardin Kibesi, Mardin Şembusek, Mardin Taşı, Mardin İkbebet, Mardin İklebet Mav Badem Şekeri, Merin Cezeryesi, Merzifon Usulü Keşker, Mustafa Kemal Paşa Peyinrd Tatlısı, Yaş Sofralık Mut Kayısısı, Milas El Kök Boya Halısı, Niksar Cevizi,  Nizip Zeytinyağı, Oltu Çağ Kebabı,  Oltu Taşı, Pazırık El Halısı, Osmaniye Yer Fıstığı, Pervari Balı, Rakı,  Feretiko Rize Bezi, Safranbolu Lokumu, Safranbolu Safranı, Sahilhi Kirazı, Salihli Odun Köftesi, Samsun Kaz Tiridi, Samsun Simdi, İskoç Viskisi, Soğanlı Bebeği, Kars Sümer El Halısı, Süper İnce Kilim, Simav El Halısı, Sivas El Halısı, Sivas Köftesi, Siirt Battaniyesi, Siirt Büryan Kebabı, Siirt Köftesi, Sirt Perde  Pilavı, Tarsus Beyaz Üzüm, Tarus Yayla Bandırması, Tarus Şalgamı, Tavşanlı Leblebisi, Taşköprü Sarımsağı, Taşpınar Örme El Halısı, Terme Pidesi, Tomarza Kabak Çekirdeği, Tokat Desti Kebabı, Trabzon Tlekaryesi, Trabzon Hasırı, Turhal Yoğurtmacı, Türk Tazısı, Türk Memel Halısı, Uşak Halısı, Türk Lokumu, Yahyalı El İşi Halı, Yamula Patlıcanı, Yağcı Bedir El Halısı, Yozgat Araba Şışı, Yozgat Usulü Parmak Çörek, Yuntdağı El Halısı, Çanakkale El Halısı, Zile Pekmezi, Çarşıbaşı Keşanı, Afyon Çay Kirazı, Çağla Yancerit Cevizi, 
 
Çelikhan Tütünü, Çorum Leblebisi, Ödemiş Patatesi, Çubuk Turşusu, Hasgül Isparta İnce İş El Halısı, İskilip Dolması, İnegöl Köfte, İspir Kuru Faasulyesi, İskilip Turşusu, İzmit Pişmaniyesi, İznik Çinisi, Şanlıurfa Çiğ Köftesi…

Biliyor musunz; sadece İç Anadolu'da, 43 ayrı tat ve lezzette marmelat var, çömlekler, el işi ürünler, yine çeşit çeşit yiyecekler; bunlar koopetaifleşerek, dünyaya bir açılsa; muhteşem bir yöresel zengnlik olur, göç biter, doğduğu yerde doyar insanalr ve bölgesel kalkınma olur...

Oralara da ne terör belası işler, ne başka illetler...

Van ve Siirt'te, toplam 27 ayrı tür peynir var, İtalya'nın Pharma bölgesinin, dünyaca ünlü Pharmacino Rigano, yani blinen adı ile Permasan Peyniri, bizim kaşar peyniri gibi yapılıyor; hiç farkı yok; onların tek farkı, bzim en eski kaşar, Kars Kaşarı; 14 ayda demleniyor; Permasan, 44-48 ayda...

Ama dünya markası olmuşlar, biz niye ülke genelindeki 344 ayrı tür peyniri, evet yanlış okumuyorsunuz, 344 ayrı tür peyniri geliştiremedik...

Sadece her köy, kendine has peynirini, tescillese ve koopertafleşerek üretime geçse, 741 ayrı tür köy peynirimiz olur ve bizim önümüzde kimse duramaz...

Sadece bu topraklara has, 1322 özel ürün var yiyecek olarak. Mantar Reçeli mesela... Haa tescil almamış, yazık...

Türkye'nin kal kınması için, coğrafi işaret tescili ile bölgesle kalkınma şart...

Bölücülere inat, bölgesel kalkınma ile tüm yurdu kalkındıralım...

DERLEYEN: OKTAY KAPDAN